Rau muống

Rau muống (tên khoa học pomoea aquatica) là một loài thực vật nhiệt đới bán thủy sinh thuộc họ Bìm Bìm(Convolvulaceae), là một loại rau ăn lá. Phân bố tự nhiên chính xác của loài này hiện chưa rõ do được trồng phổ biến khắp các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới trên thế giới. Tại Việt Nam, nó là một loại rau rất phổ thông, và các món ăn từ rau muống rất được ưa chuộng, thậm chí "nghiện".
Cây mọc bò, ở mặt nước hoặc trên cạn. Thân rỗng, dày, có rễ mắt, không lông. Lá hình ba cạnh, đầu nhọn, đôi khi hẹp và dài. Hoa to, có màu trắng hay hồng tím, ống hoa tím nhạt, mọc từng 1-2 hoa trên một cuống. Quả nang tròn, đường kính 7-9 mm, chứa 4 hạt có lông màu hung, đường kính mỗi hạt khoảng 4 mm
Một số giống rau muống phổ biến tại nước ta

Tùy theo điều kiện trồng trọt, có thể phân ra các giống:

1. Rau muống ruộng có hai giống trắng và đỏ: rau muống trắng thường được trồng cạn, trên luống đất, cần không nhiều nước, thân thường trắng xanh, nhỏ, kém chịu ngập; rau muống đỏ trồng được cả ở trên cạn và ở nước ngập, ưa nhiệt độ 20-30 °C, giống này thân to, cuống thường có màu đỏ, mọng.

2. Rau muống phao: cấy xuống bùn, cho rau nổi trên mặt nước, cắt ăn quanh năm.

Rau muống bè: kết thành bè thả trên mặt nước ao, hồ, kênh, mương quanh năm, những tháng rét năng suất kém.

3. Rau muống thúng: trồng vào thúng có đất và phân, đặt lên giá cắm ở ao sâu để thúng nổi lên khoảng 1/4 chiều cao, cho rau bò kín mặt ao.

Các giống rau muống nước thường luộc ngon hơn xào hay ăn sống, giống trồng cạn thường thích hợp với xào hoặc có thể ăn sống

Chuẩn bị về thời vụ và đất trồng

1. Thời vụ

Rau muống có thể trồng quanh năm và có thể trồng trên nhiều loại đất khác nhau. Tuy nhiên, trong mùa mưa thường bị nhiễm bệnh hơn mùa khô

2. Đất trồng

a. Chọn đất

- Có thể trồng trên nhiều loại đất: đất sét, đất cát, đất pha cát, đất ẩm giàu mùn hoặc đất được bón phân hữu cơ, có độ pH= 5,3 – 6,5, chủ động được nguồn nước, cách li khu vực có chất thải công nghiệp từ 1-2km, với chất thải sinh hoạt từ khu đô thị phải ít nhất 200m, cách xa đường quốc lộ ít nhất 100m, không tồn dư hoá chất độc hại và dư lượng kim loại nặng.

- Nếu trồng cạn (trồng rau muống hạt) cần lên liếp rộng 1,2 - 1,5 m; cao 12 - 15 cm và cao hơn 20 cm vào mùa mưa.

- Trồng ruộng nước: Đất trồng là đất thoát nước, nước không tù đọng, có rãnh thay nước thường xuyên.

b. Làm đất

Đất trồng phải được cày bừa kỹ, san phẳng ruộng, làm sạch cỏ, vén rỗng xung quanh ruộng và phân thành từng rò (chiều rộng từ 6-8m, dễ thoát nước, bón phân và phun thuốc). Trước khi cấy cần bón phân lót.

Quy trình kỹ thuật chăm sóc

1. Phân bón

Phân bón nếu lạm dụng sẽ là nguồn gốc mang các yếu tố gây ô nhiễm rau như Nitrat, kim loại nặng và các vi sinh vật gây bệnh. Vì vậy trong việc trồng rau an toàn cần đặc biệt chú ý phân bón và cách bón phân.

- Cần tăng cường sử dụng phân hữu cơ bón cho rau. Phân chuồng cần phải được ủ hoai mục, kết hợp sử dụng các loại phân hữu cơ vi sinh đã chế biến và tro trấu. Tuyệt đối không bón phân chuồng chưa ủ hoai, không dùng phân tươi pha loãng để tưới rau, không bón phân rác.

- Sử dụng cân đối phân hóa học N-P-K, bón thúc vừa đủ theo yêu cầu của từng loại rau. Ngoài ra, có thể sử dụng phân bón lá và bón phân kết thúc trước khi thu hoạch ít nhất 5-7 ngày.

- Lượng phân khuyến cáo cho 1 hecta như sau: (đơn vị tính: kg/ ha)

	Công thức 1 (Nông dân đang áp dụng) Cây rau muống ăn lá	Cách bón	Công thức 2 (Thực nghiệm mô hình) Cây rau muống ăn lá	Cách bón	Công thức 3 (Nông dân đang áp dụng) Cây rau muống lấy thân dùng để làm rau muống bào	Cách bón
Phân hữu cơ	12.000-15.000	x	0		10.000	x
Phân hữu cơ vi sinh	0		1.000	x
Lân vi sinh	0		1.000	x
Super lân	100-150	x	0		100-150	x
Đạm urê	200-250	*	150-180	*	150-200	*
Kali	30-40	x
Tro trấu			x	x	200-300

Ghi chú: Dấu * là bón thúc (phân đạm urê có 3 lần bón thúc, 7 ngày bón 1 lần)

- Tùy theo cách trồng mà người dân có thể sử dụng lượng phân khác nhau:

Đối với trồng mới

+ CT1,CT2,CT3 đều bón lót toàn bộ phân hữu cơ, phân hữu cơ vi sinh, tro trấu, phân kali, phân super lân hoặc lân sông Gianh trước khi trồng mới.

+ Riêng phân đạm urê bón thúc làm 3 lần, mỗi lần 50-60kg/ ha, 7 ngày bón 1 lần.

Đối với gốc cũ

+ Đối với gốc cũ thu hoạch tiếp, bón phân thúc gồm các loại: phân hữu cơ vi sinh, tro trấu, phân đạm, urê.

+ Riêng phân đạm urê bón thúc làm 3 lần, mỗi lần 50-60kg/ ha, 7 ngày bón 1 lần.

2. Mật độ, khoảng cách

- Đối với rau muống gieo hạt có thể gieo từ 80 - 100 kg hạt giống/ha.

- Rau muống trồng cạn và rau muống nước có thể trồng với khoảng cách 10 - 15 cm, tùy theo điều kiện đất. Mật độ trồng có thể biến động từ 200.000 – 1.500.000 nhánh. Nên cấy theo hàng, khoảng cách giữa các hàng, các khóm là 15 cm (2 nhánh/khóm) để tiện chăm sóc và thu hái. Khi trồng nên vùi đất kín 2 - 3 đốt.

- Rau muống là loại rau lưu gốc nên sau khi thu hoạch chỉ nên để lại gốc từ 2 - 3 đốt. Nếu để lại nhiều đốt thì chồi nhiều nhưng nhỏ.

3. Phòng trừ sâu bệnh

Nên áp dụng các biện pháp quản lý phòng trừ tổng hợp (IPM) ngay từ trong đất. Rất nhiều loài sâu bệnh hại rau quan trọng tồn tại và lây nhiễm vào cây từ đất, điển hình như bọ trĩ, sâu xanh da láng, sâu khoang, các loại bệnh như tuyến trùng, lở cổ rễ, héo vàng v.v… Các biện pháp tác động vào đất như làm đất kỹ, thoát nước, xới xáo, bón phân hữu cơ hoai mục và phân vi sinh không những làm cho cây sinh trưởng khỏe mạnh, trực tiếp diệt sâu hại, điều quan trọng là tạo nên một hệ sinh vật trong đất theo hướng có lợi cho cây rau (phát triển sinh vật có ích, hạn chế sinh vật có hại). Đối với một số tác nhân gây bệnh quan trọng như tuyến trùng, các nấm Fusarium, Rhizoctonia … biện pháp dùng thuốc hóa học rất ít hiệu quả mà còn để lại nhiều dư lượng chất độc, trong đó biện pháp đối kháng sinh học trong đất mới là cơ bản.

Dịch hại chính trên rau muống là: Sâu khoang, rầy xám, nhện đỏ, sâu baba, ốc bươu vàng, bệnh gỉ trắng, đốm lá, bệnh vàng lá, thối nhũn. Áp dụng các biện pháp phòng trừ tổng hợp đối với dịch hại rau muống sẽ hiệu quả cao như:

a. Vệ sinh đồng ruộng: bắt ốc, ngắt bỏ ổ trứng ốc, sâu khoang.

b. Trong mùa mưa: rau muống hạt trồng cạn có thể trồng trong nhà lưới hoặc che phủ bạt nylon để tránh đất cát bám lên cây dễ nhiễm các loại sâu bệnh và bón phân cân đối để hạn chế ngăn ngừa bệnh hại rau muống có hiệu quả

c. Biện pháp hoá học:

Khi sâu bệnh ở mật số cao có thể gây hại đến năng suất thì nên dùng thuốc BVTV như sau:

- Sâu khoang (Spodoptera litura), Sâu xanh ( Helicoverpa armigera): Dùng các loại thuốc ít độc như nhóm Abamectin, các loại chế phẩm vi sinh: thuốc có nguồn gốc từ Bt như Biocin, Depel…, có nguồn gốc NPV như Vicin, Seba… hoặc dùng thuốc thảo mộc như Rotenone hoặc Neem. Có thể dùng thuốc gốc cúc tổng hợp nhưKarate, SecSaigon.

- Rầy xám : ( Tettigoniella sp.): Dùng Butyl, Trebon, Actara, Oshin và Admire.

- Nhện đỏ: Dùng Nissorun, Comite…

- Sâu ba ba: Taiwania circumdata thường gây hại trên các ruộng rau muống bè. Phòng trừ: phải diệt được cả sâu non và sâu trưởng thành, có thể sử dụng các loại thuốc Sherpa 20 EC, Regent 80 WG, Sumicidin 10 EC…

-Bệnh trên rau: có thể dùng Monceren, Ridomyl MZ, Mexyl-MZ, Coc 85, Rovral, Hạt vàng Thio-M và Carbenzim…

Lưu ý: Khi dùng thuốc BVTV phải đảm bảo nguyên tắc “4 đúng” và đảm bảo thời gian cách ly. Ngoài ra, không dùng các loại thuốc cấm, nhớt cặn trên rau muống.

Phương pháp thu hái rau muống

- Sau cấy 20-25 ngày hái vỡ lứa đầu

- Khi hái để lại 2-3 đốt thân trên mặt nước (hái quá sát gốc cây rau bị ngập sẽ không thể mọc lại)

- Sau khi hái vỡ, tuỳ thuộc điều kiện chăm sóc, nhiệt độ và lượng nước điều chỉnh trong ruộng thời gian thu hái từ 18-25 ngày /lứa.

- Để chuẩn bị giống cho năm sau, từ cuối tháng 9, chọn chân đất thấp ruộng tốt, cày bừa đất kỹ và cấy lại, lúc này cần cấy dày 45-50 khóm/m².

Nguồn: Theo TT Tin học thống kê - Bộ Nông nghiệp