Chuỗi cung ứng và các giải pháp cho sản xuất, chế biến và tiêu thụ rau an toàn

Rau an toàn là những sản phẩm rau tươi (bao gồm tất cả các loại rau ăn củ, thân, lá, hoa, quả) có chất lượng đúng như đặc tính của nó. Hàm lượng các hoá chất độc và mức độ nhiễm các sinh vật gây hại dưới mức tiêu chuẩn cho phép, bảo đảm an toàn cho người tiêu dùng và môi trường… thì được coi là rau đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm, gọi tắt là “rau an toàn”.

Sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP

VietGAP là chữ viết tắt của Vietnamese Good Agricultural Practices, nghĩa là Thực hành sản xuất nông nghiệp tốt cho rau quả tươi của Việt Nam, là những nguyên tắc, trình tự, thủ tục hướng dẫn tổ chức, cá nhân sản xuất, thu hoạch, sơ chế bảo đảm an toàn, nâng cao chất lượng sản phẩm, đảm bảo phúc lợi xã hội, sức khoẻ người sản xuất và người tiêu dùng, bảo vệ môi trường và truy nguyên nguồn gốc sản phẩm.

VietGAP nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho rau, quả Việt Nam tham gia thị trường khu vực ASEAN và thế giới, hướng tới sản xuất nông nghiệp bền vững.

Chuỗi cung ứng rau an toàn

Thành phần tham gia chuỗi cung ứng gồm có:

1. Hộ Nông dân: Khác với người nông dân sản xuất rau bình thường, nông dân sản xuất rau an toàn phải tuân thủ theo một qui trình khá chặt chẽ từ lúc trồng trọt cho đến lúc thu hoạch.

Quy trình trước thu hoạch

Sửa soạn đất:

- Xử lý hạt giống trước khi gieo

- Chăm sóc, bón phân, tưới nước

- Phòng trừ sâu bệnh

- Chuẩn bị thu hoạch.

 Quy trình sau thu hoạch:

- Thu hoạch: Cắt gốc, cắt tỉa, bó, đóng gói, dán nhãn.

- Vận chuyển.

Đến 75 - 80% rau sạch do nông dân cấp hàng qua HTX. Họ chỉ có một trách nhiệm là sản xuất theo yêu cầu của khách hàng và theo phân bổ chủng loại rau do HTX quyết định. Giá bán ổn định do có hợp đồng với khách hàng. Mặc dù vậy vẫn xảy ra trường hợp là giá thu mua của hợp tác xã thấp hơn giá chợ. Thêm vào đó là phần còn lại không bán được, người nông dân phải mang ra chợ bán lẻ giống như rau thường giá giảm

2. Hợp tác xã /Thương lái

Khâu này do các tổ sản xuất trong mô hình mẫu hoặc các hợp tác xã tại địa phương hoặc thương lái đảm nhận. Đây là khâu quan trọng nhất trong chuỗi giá trị rau khi vào các thành phố lớn, khu vực đô thị và hệ thống siêu thị…

Các hợp tác xã( HTX) chỉ hoạt động trong khu vực của mình nên có quy mô nhỏ, tiêu thụ bình quân 15 - 20 tấn/tháng.

- Sơ chế

- Đóng gói, dán nhãn

- Tồn trữ, bảo quản

- Vận chuyển.

Lợi nhuận của hợp tác xã - thương lái đạt khoảng 20% giá bán.

Những thuận lợi, khó khăn và Hướng khắc phục:

Một số thuận lợi như: nguồn hàng chất lượng tốt nhất, số lượng ổn định, có điều kiện vật chất và phương tiện vận chuyển riêng, chủ động về giá cả thu mua sao cho có lợi nhất.

Tuy nhiên, thương lái cũng gặp khá nhiều khó khăn như sau: Cơ sở vật chất còn yếu kém, hạn chế về kiến thức trong một số lĩnh vực có liên quan, gặp khó khăn trong việc tìm kiếm khách hàng, giải quyết đầu ra.

Hướng khắc phục: Đầu tư để nâng cấp cơ sở vật chất, hỗ trợ các lớp tập huấn sản xuất, bảo quản và tiêu thụ rau an toàn, hướng dẫn những kiến thức cần thiết cho thương lái theo các yêu, chú ý đầu tư cho tiếp thị.

Lợi nhuận:

Càng gần trung tâm đô thị, giá bán càng cao. Siêu thị và các cửa hàng có giá bán cao nhất. Lợi nhuận của các cửa hàng này lên tới 40% - 50%. Một số siêu thị sau khi mua rau từ HTX thì tự mình định giá bán (Big C, Cooop Mart…)

Những khó khăn chính và hướng khắc phục:

Khó khăn: không chú trọng khâu tiếp thị sản phẩm, Giá bán tại các cửa hàng đều cao do tính chất bảo quản, trưng bày, thuê địa điểm kinh doanh.. trong khi người tiêu dùng tại chợ chưa ý thức được sản phẩm chất lượng và giá tương ứng.

Hướng khắc phục: Quảng bá trên thông tin đại chúng, thiết lập các điểm bán rau an toàn tại các chợ trong thành phố để rau an toàn đến mọi nơi phục vụ người dân với giá tốt nhất (không đóng tiền chỗ, miễn giảm thuế v.v)

3. Nhà Chế biến – Xuất khẩu

Sản lượng xuất khẩu không nhiều, riêng rau ở TP. Hồ Chí Minh xuất khẩu sản lượng không quá 1%

Quy trình sau thu hoạch:

- Phân loại (chất lượng và kích cỡ)

- Cách Chế biến (chiên, luộc, hoặc hấp lên, sau đó được đông lạnh)

- Bảo quản, tồn trữ

- Đóng gói

- Nhãn hiệu

- Vận chuyển

Hao hụt:

Trung bình hao hụt ở khâu thu hoạch là 10% nhưng cũng có khi lên đến 50% do thời

tiết xấu, gặp mưa, bão. Hao hụt ở các khâu phân loại, sơ chế, chế biến: tối đa 30%.

Lợi nhuận:

Xuất khẩu rau chế biến đạt lợi nhuận không cao. Theo công ty Cofidec, lợi nhuận của rau chế biến xuất khẩu chỉ khoảng 5%.

Những khó khăn và hướng khắc phục:

Khó khăn: chưa đáp ứng được tất cả các yêu cầu, đòi hỏi khắc khe của nhà nhập khẩu, chưa xây dựng thương hiệu riêng.

Hướng khắc phục: Hỗ trợ các lớp tập huấn, tìm hiểu thị trường để xây dựng thương hiệu

4. Người tiêu dùng

Quan niệm và thái độ của người tiêu dùng đối với rau an toàn

Theo kết quả điều tra, nguồn gốc, nhãn hàng chưa được người tiêu dùng đưa ra như là 1 tiêu chuẩn ‘tiên quyết’ về rau an toàn. Sự phân biệt giữa rau an toàn và không an toàn vẫn chưa hoàn toàn được rõ ràng, chỉ dựa trên cảm nhận là chính.

Những yếu tố chính ảnh hưởng đến quyết định mua rau

Gần nhà (tiện lợi), người bán quen, vui vẻ, đáng tin cậy; Sản phẩm đảm bảo chất lượng (tươi, xanh, trông ngon); Giá rẻ

Những khó khăn và hướng kiến nghị

Khó khăn: Mức độ hiểu biết về rau an toàn của người tiêu dùng vẫn còn hạn chế. Tại các chợ trên địa bàn các thành phố, khu đô thị, rau không an toàn vẫn được bày bán lẫn với rau an toàn nên người tiêu dùng rất khó phân biệt. Rau an toàn bán ở các siêu thị thì giá khá cao so với giá thị trường bên ngoài nên phần lớn người tiêu dùng khó chấp nhận vì lý do tiết giảm chi phí sinh hoạt hàng ngày trong gia đình.

Hướng đề xuất và kiến nghị: ở mỗi địa phương cần gắn với việc qui hoạch vùng sản xuất rau an toàn để cung ứng các đầu mối tiêu thụ tại chỗ, phục vụ người tiêu dùng. Các chợ nông thôn nên xây dựng các quầy rau an toàn có đăng ký chất lượng sản phẩm để người tiêu dùng an tâm sử dụng. Các HTX, Doanh nghiệp cần liên kết với các đối tác tiêu thụ ở Các TP, Trung tâm đô thị, các Siêu thị để hợp tác sản xuất và cung ứng rau an toàn nhằm đưa sản phẩm sạch đến người tiêu dùng với giá cả hợp lý, dễ chấp nhận. Sản phẩm đưa ra thị trường cần được sơ chế đóng gói, có nhản mác và được chứng nhận chất lượng để tạo lòng tin cho người tiêu dùng. Nhà nước cần có cơ chế chính sách để hỗ trợ người sản xuất, HTX, doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng để nhằm giảm bớt giá thành sản phẩm khi đến tay người tiêu dùng, khuyến khích phát triển sản xuất, dịch vụ, kinh doanh.

Nguồn : (Đất Nông - 06/07/2011)