Dinh dưỡng hằng ngày cho người tăng huyết áp

Tăng huyết áp (THA) là bệnh phổ biến, đặc biệt ở người có tuổi, một trong những nguyên nhân chính gây tử vong hoặc tàn phế trong số các bệnh tim mạch. Bệnh thường diễn biến âm thầm nhưng hậu quả rất nặng nề.

Nếu được theo dõi và điều trị đúng sẽ tránh được tai biến, biến chứng, giữ được sức khoẻ, sức lao động và tuổi thọ. Nguyên tắc trong điều trị bệnh tăng huyết áp là phải phối hợp việc thay đổi lối sống, kiểm soát được huyết áp mục tiêu ở mức < 140/90mmHg, những bệnh nhân có kết hợp tiểu đường hoặc suy tim, suy thận phải kiểm soát huyết áp với mục tiêu thấp hơn 130/80 mmHg. Bên cạnh việc dùng thuốc theo chỉ định, vấn đề ăn uống, tập luyện có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong việc phòng ngừa biến chứng. Ăn giảm muối, giàu ka-li và can-xi Nhu cầu muối ăn trung bình của một người khoảng 15g/ngày, trong đó có tới 10g sẵn có trong thực phẩm tự nhiên, chỉ nên bổ sung thêm 5g muối tức là một thìa cà-phê muối ăn/ngày là đủ. Một nghiên cứu của Viện Tim - Phổi và Huyết học Quốc gia ở Mỹ, cho thấy, chỉ cần ăn giới hạn muối trong khoảng 1,5g/ngày sẽ làm giảm đáng kể huyết áp ở cả hai nhóm người (nhóm ăn theo chế độ thông thường cũng như nhóm ăn theo chế độ kiểm soát huyết áp). Càng ăn ít muối, huyết áp càng thấp. Một khảo sát gần đây cho biết, người Việt Nam đang có khuynh hướng ăn nhiều muối. Lượng muối trung bình mỗi người tiêu thụ từ 18-22g/ngày, trong khi lượng khuyến cáo không quá 5g. Đây là một trong các yếu tố gây THA ở nước ta. Để làm giảm nguy cơ gây bệnh THA, ngoài việc giảm lượng muối khi nấu nướng, cần hạn chế dùng thêm muối hoặc nước chấm. Chú ý với những loại thức ăn nhanh, những món ăn công nghiệp luôn có lượng muối khá cao. Muối thường được đề cập trong chế độ ăn hằng ngày là muối ăn sodium chloride (NaCl). Tuy nhiên, có nhiều loại muối khác cùng gốc sodium (natri) tồn tại trong các loại thức ăn, thức uống công nghiệp, như mì chính, nước ngọt có ga… Ăn nhiều hoa quả, rau, thực phẩm ít béo, giảm ăn mỡ Nên ăn ba bữa một ngày, trong đó khoảng một nửa thực phẩm là chất bột, rau xanh, trái cây. Không dùng nhiều mỡ và chất ngọt. Cố gắng ăn nhiều rau xanh, đậu hạt. Hằng ngày, nên ăn khoảng 55-85g các chế phẩm từ sữa như pho-mát, sữa chua... Mỡ bão hòa có nhiều, trong mỡ động vật, bơ, pho-mát… Khẩu phần ăn hằng ngày (tính theo mức cung cấp năng lượng) không quá 1/10 là lượng mỡ bão hòa. Nên ăn nhiều cá, hải sản và giảm các loại thịt lợn, thịt bò; ăn giảm mỡ động vật và lòng đỏ trứng vì chúng có hàm lượng mỡ bão hòa cao, là nguồn gốc phát sinh ra các chứng xơ vữa. Các nhà khoa học khuyên nên chuyển dần chế độ ăn nhiều thịt sang ăn nhiều cá và đạm thực vật. Nên ăn chất béo có nguồn gốc thực vật, các loại dầu thực vật, dầu cá, hạt mè, hạt hướng dương, hạt hạnh nhân. A-xít béo omega-3 trong cá và các loại hạt này có tác dụng làm hạ cô-lét-xtơ-rôn xấu, tăng lượng cô-lét-xtơ-rôn tốt và giảm nguy cơ máu đông. Nhiều nghiên cứu khoa học khác cho biết chất xơ trong rau quả, gạo lức, bắp lức, các loại đậu có tác dụng chuyển hóa chất béo và làm hạ huyết áp. Các chất xơ có khả năng hút nước, trương nở lên đến 8-10 lần trọng lượng ban đầu, có thể kết dính, đào thải nhiều cặn bã và chất độc hại ra khỏi cơ thể. Chất xơ cũng thu hút những a-xít mật do cơ thể sản sinh ra để tiêu hóa các chất béo đào thải chúng ra ngoài theo đường ruột. Điều này buộc cơ thể huy động đến kho dự trữ cô-lét-xtơ-rôn ở gan để tạo ra những a-xít mật mới làm giảm cô-lét-xtơ-rôn máu. Đậu nành và các sản phẩm từ đậu nành với nhiều chất xơ, chất khoáng là nguồn chất đạm, chất béo tưởng cho phòng chống THA. Khoai tây, bơ, dưa hấu, đậu nành có lượng ka-li rất cao, đặc biệt là chuối (tỉ lệ kali/natri: 396/1). Do đó, chuối có tác dụng hạ huyết áp, chống đột qụy rất tốt. Bỏ các thói quen xấu có hại Nhiều nghiên cứu chứng minh mối liên quan chặt chẽ giữa rượu và huyết áp. Uống nhiều rượu là yếu tố gây THA. Nếu dùng thường xuyên một lượng rượu nhỏ sẽ có tác dụng làm giảm các nguyên nhân gây tử vong nói chung và do tim mạch nói riêng. Uống rượu với mức độ vừa phải có thể làm giảm huyết áp từ 2 - 4mmHg. Nam giới mỗi ngày không uống quá 2 li nhỏ, tương đương 30ml ethanol (tức khoảng 330ml bia hay 120ml rượu vang hay 30ml rượu whisky). Đối với phụ nữ và người nhẹ cân, lượng rượu nên uống chỉ bằng một nửa nam giới. Thuốc lá ngày càng được chứng minh rất có hại cho sức khỏe. Ngừng hút thuốc là biện pháp hữu hiệu nhất để phòng bệnh THA, các bệnh tim mạch và các bệnh khác BS Phạm Văn Thiều (Biên soạn theo tài liệu Chương trình  mục tiêu Quốc gia phòng THA)